Denge hâlinde tepkimede yer alan maddelerin derişimleri sabittir. Dışardan madde
ekleyerek ya da dengedeki maddelerden birini sistemden uzaklaştırarak maddelerin
derişimleri değiştirilirse, sistem bu etkiyi azaltacak yönde davranış gösterir.
Örneğin, N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) tepkimesinde, sistem belirli sıcaklıkta
dengede iken bir miktar N2 veya H2 ilâve edilirse denge bozulur. Sistem bu etkileri
azaltacak yönde davranış gösterir. Tepkime ürünler yönüne daha hızlı ilerler.Eğer NH3 derişimi artırılırsa, sistem bu kez NH3’ün derişimini azaltmak için
girenler yönünde daha hızlı ilerler.
b. Basınç ve hacim etkisi
Daha önceki konularda gazların basıncının hacim ile ters orantılı olarak değiştiğini
öğrenmiştiniz.
Denge hâlindeki bir sistemde kabın hacmi azaltılırsa kaptaki toplam basınç artar
ve denge bozulur. Artan basıncı azaltmak için, tepkime gazların mol sayısının az olduğu
yöne doğru daha hızlı ilerler.
Örneğin N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) denge tepkimesinde kabın hacmi yarıya
indirilirse gazların basıncının iki katına çıkması beklenir ve Le Chatelier Prensibine
göre sistem basıncı azaltacak yönde davranış gösterir ve tepkime gazların mol sayısının
az olduğu yöne yani ürünler tarafına doğru daha hızlı ilerler.
Kabın hacmi artırılırsa basınç düşeceğinden yine denge bozulur. Bu kez tepkime,
basıncı artırmak için gazların mol sayısının çok olduğu yöne yani girenler tarafına
doğru daha hızlı ilerler.
Giren ve ürün mol sayılarının eşit olduğu tepkimelerde hacim değişikliği dengeyi
etkilemez.
c. Sıcaklığın etkisi
Sıcaklıktaki değişme hem dengeyi, hem de Kd (denge sabiti)’nin sayısal değerini
değiştirir.
Kimyasal bir tepkimede sıcaklığın etkisiyle dengenin hangi yönde bozulacağını
aşağıdaki örnekte inceleyelim.
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + 92,6 kJ denge tepkimesinde tepkime ortamının
sıcaklığı arttırıldığında tepkime bunu azaltmaya çalışır. Bu ancak ısı harcanmasıyla
mümkündür. Geri tepkime endotermik olduğundan geri tepkime hızlanır, yeni
denge kuruluncaya kadar devam eder.Verilen denge tepkimesinde sıcaklık düşürüldüğünde denge bozulur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder